“Statistihkain livččii earenomáš mearkkašupmi álgoálbmogiid rivttiid kártemis”
Indigenous Navigator in Sápmi lea golmma sierra organisašuvnna ovttasbargoprošeakta. Sámiráđđi čađaha dán prošeavtta ovttas IWGIA:in ja Sámi Allaskuvllain. Dát ovttasbargu čađahuvvo ovdamearkkadihte dutkanbargguin ja prošeavtta stivrenjoavkku čoahkkimiiguin.
“Mii leat dál dán prošeavtta olis kárteme sámiid rivttiid dili Suomas, Ruoŧas ja Norggas. Mii álggaheimmet čakčat 2021 barggu Norgga ja Suoma álbmotlaš gažaldatskovi deavdimiin. Dál mii leat viimmat almmustahtán sihke Norgga ja Suoma álbmotlaš gažaldatskoviid,” muitala Nikita Bulanin, gii lea IWGIA ráđđeaddi.
Indigenous Navigator -bargoneavvu geavahuvvo kártendihte álgoálbmogiid rivttiid dili iešguđet riikkain ja guovlluin ja deaddu lea erenomážit Ovttastuvvan Našuvnnaid álgoálbmogiid rivttiid julggaštusa doibmiibidjamis. Riikkaviidosaš skovis deaddu lea riikka siskkáldas láhkaásaheamis. Das leat aktiibuot badjel 100 gažaldaga ja fáddán leat earret eará iešmearrideapmi, eananrievttit ja skuvlejupmi.
“Sámiid buohta lea dehálaš kártet erohusaid ja ovttaláganvuođaid, dehege álgoálbmotrivttiid dovddasteami dási, iešguđet riikkas daningo Sápmi, lea juhkkojuvvon njealji riikka Suoma, Ruota, Norgga ja Ruošša rájiin”, muitala Sámiráđi olmmošriekteossodaga jurista Oula-Antti Labba.
Indigenous Navigator -bargoneavvuin fáhtejuvvon diehtu sáhttá veahkehit sámiid árvvoštallat rivttiidis doibmiibidjama sihke báikkálaš ja riikaviidosaš dásis. Dainna sáhttá maid dovddiidahttit rivttiid doibmiibidjama váilevašvuođaid boahtteáiggis.
Prošeakta geahččala maid dovddiidahttit dan, ahte man birra diehtu vel váilo. Prošeavtta áigge lea dihtton, ahte lea váttis gávdnat luohtehahtti ja heivvolaš statistihkalaš dieđuid sámiin. Ovdamearkka dihte, Suoma statistihkkaguovddáš buvttada statistihkaid olbmuin geat orrot Suomas. Statistihkat buvttaduvvojit riikavulošvuođa, giela ja šaddanriikka vuođul, muhto eai etnisitehta vuođul. Maiddái Norgga álbmotlohkamat eai sisttisdoala dieđuid etnisitehtas.
“Indigenous Navigator -bargoneavvu ja gažaldatskovit čájehit, ahte makkár statistihkaid mii sáhtit bargat sámiin ja iežá álgoálbmogiin, jus stáhtaid lágat dagale vejolažžan buvttadit dákkár statistihkaid. Statistihkain livččii erenomáš mearkkašupmi, ovdamearkka dihte, kártet álgoálbmogiid ekonomálaš, sosiálalaš ja kulttuvrralaš rivttiid. Danin mun sávannai, ahte dát diehtu mii lea dán rádjai kártejuvvon dain teorehtalaš statistihkalaš vejolašvuođain sáhttet veahkehit ovddidit statistihkaid čohkkenbarggu”, muitala Labba.
Sámiráđđi vástidii álbmotlaš gažaldatskovi deavdimis ja dutkanbarggus. Dasa lassin Sámiráđđi barggai ovttasbarggu ja ovdagohccima dán prošeavtta olis iešguđet Sámi institušuvnnaiguin ja servošiiguin
Sámi allaskuvla lea dán prošeavtta oasseruhtadeaddji ja akademalaš ovttasbargoguoibmi.Sámi allaskuvla maiddái buvttadii sisdoalu gažaldatskoviide. Lea vuordimis, ahte prošeakta nanne Sámi allaskuvlla rolla álgoálbmotrivttiid oahppama guovddážin Sámis.
IWGIA vástida prošeavtta oppalaš koordineremis ja metodologalaš doarjagis. IWGIA maiddái vástida prošeavtta ovttastahttimis viidát Indigenous Navigator -ollisvuhtii.
Prošeakta ollašuhttojuvvo ekonomálaš doarjagiin, man Davviriikkaid ministtarráđi davviriikalaš árktalaš ovttasbargoprográmma lea mieđihan.
Sihke Suoma ja Norgga álbmotlaš gažaldatskovit gávdnojit dáppe.