Sámi kultuvra Covid-19-áigge
Ijahis Idja digitála festivála korona pandemija áigge, borgemánu 2020.
Giđđat 2020 bijai Sámiráđđi, ovttasbarggus Internationála Sámi Filbmainstituhtain, Sámi dáiddárráđiin ja Norgga Sámedikkiin, rádjerasttildeaddji iskkadeami johtui gos geahčaduvvui movt Covid-19 čuohcá olles Sámi kultursuorgái Suomas, Ruoŧas, Ruoššas ja Norggas. Ovdalaš máhcaheamit Sámi kultuvrras čájehedje ahte lea dárbu čohkket dieđuid dan birra movt pandemiija čuohcá ovttaskas bargiide ja kulturásahusaide, vai sáhttá bagadallat movt Sámi kulturpolitihkalaš gaskaoamit sáhttet organiserejuvvot sin dárbbuid mielde. Sámiráđđi almmuha dál fáktáárkka iskkadeami vuođul.
Iskkadeami bohtosat čájehit ahte giddejuvvon rájit čuhcet garrasit ekonomalaččat sihke ovttaskas dáiddáriidda ja kulturbargiide, Sámi festiválaide ja eará kulturásahusaide. Sámiráđi kulturossodaga hoavda, Christina Hætta muitala:
“Iskkadeamis boahtá ovdan ahte stuorimus ekonomalaš váikkuhus kultur-Sápmái leat dat giddejuvvon riikaráját. Dat leat stuora hehttehussan sámi kulturbargiide geat beaivválaččat muđui barget lunddolaččat riikarájáid badjel. Pandemiija dilli lea duođaige deattuhan ahte sámi dáidda- ja kultursuorgi lea rájárasttideaddji suorgi.”
Iskkadeamis boahtá maid ovdan ahte nationála politihkalaš gaskaoamit eai doarjjo Sámi kultursuorggi doarvái bures. Iskkadeami bohtosat speadjalastet Sámi kultursuorggi digaštallamiid, oaivvilda Hætta ja deattuha ahte lea váilevaš máhttu dan birra movt Sámi kultursuorgi rievtti mielde doaibmá, ja olu dain doarjagiin nugo stipeanddat ja buhtadanortnegat leat hábmejuvvon stuoraservodaga mielde.
Lea dárbu muddet doaibmabijuid ja ortnegiid dusten dihte suorggi sin iežaideaset eavttuid mielde, oaivvilda Hætta. Danin go iskkadeamis boahtá maid ovdan ahte unnán sámi kulturbargit ja kulturinstitušuvnnat leat ohcan nationála buhtadusortnegiid, ja Hætta oaivvilda ahte nationála doarjjaortnegiin váilu ollislaš máhttu sámi kultursuorggi birra.
“Mii diehtit ovdalaččas ahte olu Sámi dáiddárat ja kulturbargit eai oza daid iešguđetlágan nationála doarjagiid. Muhto eai leat čađahuvvon iskkadeamit gávnnahan dihte manne sii eai ane daid ruhtadanvejolašvuođaid go mis lea stuora dárbu kulturdoarjagiidda kultur-Sámis. Sámiráđđi lea koronaáiggi maid ásahan kultur-Sámi jurddabeasi ja doppe lea boahtán ovdan ahte olu kulturbargiid mielas váilu máhttu sámi servodaga birra nationála doarjjaortnegiin, ja danin dovdet ahte ruhtadanvuogádagat eai guoskka sidjiide”, dadjá Hætta.
Dan dihte go váilu ollislaš máhttu sámi kultursuorggi birra, de sávvá Hætta ahte dán iskkadeami bohtosat sáhttet leat mielde hábmemis strategiijaid sihke riikkarájiid siskkobealde, sámi politihkalaš dásis ja davviriikkaid politihkalaš dásis.
“Mun sávan ahte dát fáktáárka buoridivčče ipmárdusa sámi kultursuorggi luonddu birra, ahte dat lea rádjerasttildeaddji ja dárbbaša doarjjaortnegiid mat dorjjot suorggi sin eavttuid mielde”, dadjá Hætta.
Hætta oaidná maid stuora dárbbu viidásit dutkat movt Covid-19 čuohcá sámi kultursuorgái.
“Lea beare unnán dutkamuš ja statihkalaš dieđut sámi kultursuorggi birra, ja movt mii de sáhttit hábmet politihka mii heive dan suorgái? Leat leamašan stuora nationála dutkosat riikkarájiid siskkobealde, muhto min dáiddárat ja kulturbargiid eai oidno dáin dutkosiin. Eanetlogu vástádusat šaddet stivrejeaddji máhttun. Lea dehálaš háhkat dieđuid movt kultur-Sápmi loakta ja gávdná buresbirgejumi. Sámi kultursuorggis leat eará hástalusat ja dárbbut go nationála majoritehta kultursuorggis”, dadjá Hætta.
