Álgoálbmogiid oassálastin berre leat guovddážis gonagasriika Danmárkku Árktalaš ráđi ovdagottis
Photo: Saami Council
Dasto go Dánmárkku gonagasriika váldá badjelasas Arktálaš ráđi ovdagotti, deattuha Sámiráđđi man deaŧalaš dat lea doalahit álgoálbmogiid vuoigatvuođaid, máhtolašvuođaid ja vuoruhemiid guovddážis Arktálaš ovttasbarggus.
Árktalaš ráđi 14. čoahkkimis váldá Dánmárkku gonagasriika (ovddasteamen Kalaallit Nunaata, Fearsulluid ja Dánmárkku) formálalaččat badjelasas guovttejahkásaš ovdagotti. Sámiráđđi sávvá viidát lihkku Norgii ja árvvusatná sin nana jođiheami geopolitihkalaš eahpesihkarvuođain ja institušuvnnalaš moivvi áigodagas.
“Norgga ovdagoddi nagodii doalahit Árktalaš ovttasbarggu jođus dán hástaleaddji áiggis. Dat čájehii, ahte vaikko vel leatge stuorra geopolitihkalaš čuolmmat, de lea ovttasbargu Árktalaš guovlluin ain vejolaš go bidjá olbmuid, luonddu ja oktasaš hástalusaid guovddážii.”
Per-Olof Nutti. Govva: Sámiráđđi/Per-Henning Mathisen
Vaikko mii leat duhtavaččat go sihke min oktasaš ja sierra vuoigatvuođat dego álgoálbmogin leat buot 8 árktalašstáhtain dohkkehuvvon, de livččiimet mii háliidit stuorát viggámuša váldit vuhtii ON:a álgoálbmotvuoigatvuođaid julggaštusa (UNDRIP) ovtta čielga čujuhusa bokte. Sámiráđđái lea UNDRIP dehálaš sihkarvuohtii go gávdná čovdosiid dálá birasrievdademiide Árktisas, ja lea danne šállošahtti go Romssa-Tromsø julggaštus ii namut dan.
Go Kalaallit Nunaat bidjá saji boahttevaš ovdagoddái, de oaidná Sámiráđđi ahte lea buorre vejolašvuohta loktet álgoálbmogiid oainnuid badjelii Árktalaš ráđi vuoruhemiin. Dasa gullet vuoroheamit čátnon iešguđetge surggiide, earret eará dálkkádatrievdan, birasgáhtten, almmolaš ja psyhkalaš dearvvašvuohta, ja guoddevaš ovdáneapmi—surggiid maid Sámiráđđi joatká dárkilit čuovvut.
“Mii sávvat buresboahtima ovtta Ruonáeatnan-hovdejuvvon ovdagoddái ja luohttit dat čiekŋalit vuođđuduvvo álgoálbmogiid vásáhusain ja jođiheamis. Dál lea áigi nannet álgoálbmotmáhtu ja vuoigatvuođaid geavaheami buot Árktalaš ráđi doaimmain,” Nutti dadjá.
Dánmárkku ovdagoddeprográmma deattuha nuoraid, álgoálbmogiid, guoddevaš ekonomiija ja nanusvuođa árktalaš servodagain. Sámiráđđi doarju dáid vuoruhusaid ja ávžžuha fuomášumi erenomážit dálkkádatrievdama ja álgoálbmogiid dearvvašvuođa badjálastima gaskkas, sihke rumašlaččat ja mentálalaččat.
Sámeráđđi lea evttohan ahte ođđa ovdagoddeáigodagas lágiduvvo oktasaš eamiálbmotjođihuvvon árktalaš konferánsa mas dearvvašvuohta deattuhuvvo, ja dat galgá lágiduvvot oktan eará bistevaš oassálastiiguin (álgoálbmotorganisašuvnnaiguin) Árktalaš ráđis. Nutti loahpaha:
“Dearvvašlaš olbmot ja buresbirgejeaddji biras leat vuođđun árktalaš servvodagaid birgejupmái. Mii illudit konstruktiivvalaš ovttasbargui ođđa ovdagottiin sihkkarastin dihtii, ahte dát vuoruhusat vuhtiiváldojuvvojit duođalaččat”