Kuva: Carl-Johan Utsi
Sámiráđi EU-ossodat
“Sápmelaččain álgoálbmogin Eurohpa uniovnna siste lea gáibádus, ahte lahttoriikkat dohkkehit sámiid dillái guoskevaš oktasaš politihka, mii vuođđuduvvá sisriikkalaččat ja riikkaidgaskasaččat dovddastuvvon vuoigatvuođalaš ja politihkalaš vuođđojurdagiidda eamiálbmogiid rivttiid birra”
Sámiráđi EU ossodat ásahuvvui virggálaččat ođđajagimánus 2019. Elle Merete Omma jođiha ossodaga.
Sámiid konfereansa celkkii juo jagis 1992 ahte riikkaid vejolaš EU searvamis ferte váldit sápmelaččaid sajádaga vuhtii. Ruoŧŧa ja Suopma searvvaiga EU:i jagis 1995. Norga ges jienastii EU miellahttuvuođa vuostá jagis 1994. Nu gohčoduvvon Sámi protokolla lea oassin Ruoŧa ja Suoma EU searvan soahpamušain (protokolla 3 searvan soahpamušas) . Sámi protokolla addá sápmelaččaide spiehkastaga EU vealahangildosis.
EU-ossodat galgá:
Dieđihit EU politihkkaovdáneamis ja buktit sámi ásahusaide analysaid daid surggiin main sáhttá leat mearkkašupmi Sámi servodahkii ja ealáhusaide
Gohcit ja váikkuhit EU proseassain main lea mearkkašupmi boaittobealpolitihkkii ja guovllu ovdáneapmái Sámis
Oččodit guoddevaš struktuvrraid mo fátmmastit sámi beroštumiid EU mearridanproseassain
Oassálastit konferánssain ja seminárain gos sáhttit oainnusindahkat sápmelaččaid ja sámi áššiid, earret eará EU Indigenous Peoples Dialogue ja Arctic Stakeholder Conference
Loktet gelbbolašvuođa ná:
Čalmmustahttit sámevuođa ja oččodit buoret áddejumi sámi áššiide EU:s.
Ovddidit gelbbolašvuođa Sámis EU áššiin nu ahte sii buorebut sáhttet ávkkástallat vejolašvuođaid mat gávdnojit Norgga, Ruoŧa ja Suoma šiehtadusain EU:n.
Ovttasbargat earáiguin EU:s ovddidit gelbbolašvuođa ja juohkit dieđuid.
Viššalit searvat Northern Dimension Forum, Northern Sparsely Populated Areas (NSPA) bargguide ja eará áigeguovdilis fierpmádagaide.
Sihkkarastit sámi searvama EU prográmmaide, ja leat fárus hábmet eavttuid EU prográmmaide.
dokumeanttat
Bargit
prošeavttat
MANIN LEA DÁRBU LASIHIT OVTTASBARGGU EU: N SÁMI ÁŠŠIIN?
Sápmelaččaid oassálastin Brusselis sihkkarastá sámi vuoigatvuođaid EU politihkkasurggiin
Sihke EU ja sámi servodat oidnet dárbbu buorebut vuhtiiváldit sámi vuoigatvuođaid EU iešguđet lágan proseassain. EU Arctic policy framework “An integrated European Union policy for the Arctic” čálus mearriduvvui cuoŋománu 27. beaivvi 2016. Arctic Communication mii maiddái mearriduvvui 2016, dovddaha dehálašvuođa gulahallat Árktalaš álgoálbmogiiguin ja celko ahte EU ráigu joatkit ovttasbargat Árktalaš álgoálbmogiiguin sihkkarastin dihtii ahte sin oainnut ja vuoigatvuođat vuhtiiváldojuvvojit go EU ovddida politihkka mii guoská Árktalaš guovlluide. Go politihka hábme, lea dárbu buriid ja viiddis máhtuide ja dieđuide gávdnan dihte buoremus čovdosiid. Dás livčče sápmelaččaid oassálastin erenoamáš dehálaš bidjan dihte eavttuid EU Árktalaš politihkkahábmemii.
EU váikkuha sámi servodaga huksemii
Sámiráđđái lea dehálaš vuoruheapmi sihkkarastit sápmelaččaide vejolašvuođa searvat EU prográmmaide. Dasa leat máŋgga sivat. Vejolašvuohta ruhtadit sámi servodaga huksema lea ieš alddis buorre. Dat attášii buriid eavttuid ođđa jurddašeapmái ja innovašuvdnii Sámis. Nanu ja vuoiggalaš vejolašvuohta fitnet kapitála sáhtašii leat fárus ovddideamen buriid prošeavttaid ja investerenvejolašvuođaid. Jus dán galggaš joksat, de fertejit EU prográmmaid eavttut heivehuvvot sámiid erenoamáš dillái, ja earret eará váldit vuhtii ahte eai leat galle Sámi ásahusa geat sáhttet jođihit prošeavttaid, danin go Sámis váilo e.e. likviditehta ja mielruhtadeapmi. Dasa lassin livčče jierpmálaš sihkkarastit ahte álgoálbmogat leat fárus EU prográmmaid mearridanorgánain. Dát livčče jierpmálaš vuohki ovddidit buori regionálapolitihka, go dávjá regionálapolitihkas ja sámepolitihkas leat seamma ulbmilat. Sámiid nana oassálastin EU prográmmain sáhttá dasto leat mielde oččodeamen ovdáneami ja bargosajiid Sámis.
EU njeaidá rádjahehttehusaid sámis
Sámit ásset njeallje riikkain sihke EU siskkobealde ja olggobealde ja dat lea dehálaš Sámiráđđái njeaidit rádjehehttehusaid vai sápmelaččat besset eallit okta álbmogiin riikkarájáid beroškeahttá. EU lea dehálaš guoibmi sápmelaččaide dán ulbmila olaheames.
